Bilimsel AraÅŸtırma Süreçleri
Kaynak
AyÅŸe Balanlı; Polat Darçın; Aygül Ceylan, 'Yapı Ä°çindeki Küfün Yapı Biyolojisi Açısından Ä°ncelenmesi', Çevre Tasarım Kongresi 2013, (Bursa: UludaÄŸ Üniversitesi Mimarlık Bölümü Yayını, 12-13 Aralık 2013), 413-420.
Yapı dışındaki mantar sporların
yapı içine girmesi
Mantar sporlarının üremesi, küfe dönüÅŸmesi
iç havaya karışması
soluma
koku alma
Alerjik sorunlar
aspergilloz(küf mantarı hastalığı - kakosmi (kötü
koku sendromu)
Ä°lk aÅŸamada üç farklı örnek üzerinden araÅŸtırmanın probleminin sezilmesi üzerine pratik yapılacaktır. Bu örnekler, türü bakımından bildiri, kitap bölümü ve makaleden oluÅŸmaktadır. Sırayla örnekler araÅŸtırma sürecinin ilk aÅŸaması olan 'problemin sezilmesi' baÅŸlığı altında incelenecek ve yorumu sonuç olarak sunulacaktır.
1. Bildiri: Yapı Ä°çindeki Küfün Yapı Biyolojisi Açısından Ä°ncelenmesi
-
Genel bilgiler neler?
Küf Nedir?
Mantar sporlarının yapı içinde üreyerek oluÅŸturduÄŸu renkli görünüm ve koku ile algılanabilir olan yapılardır. Yapı kullanıcılarında saÄŸlık sorunlarına neden olabilirler.
Mantar Sporları Nedir?
Uygun koÅŸullarda küf oluÅŸumuna imkan saÄŸlayan etkendir. Küfe dönüÅŸmesi sonucunda havaya karışması ve kullanıcıların soluması alerjik vb. sorunlara yol açabilir.
Mantar sporlarının (eÅŸeysiz üreme ile yeni yapı oluÅŸturan hücre) yapıya nasıl girdiÄŸi, küfün nasıl oluÅŸtuÄŸu ve ne gibi saÄŸlık sorunlarına yol açtığı saptanarak tasarımcılara ve kullanıcılara yol göstermek amaçlanmaktadır. (Neyi çözmek istiyor?)
Yapı Ä°çi Hava NiteliÄŸi: Kullanıcı saÄŸlığını etkileyen en önemli etkenlerden birisidir. NiteliÄŸin belirleyicileri: havanın doÄŸal karışımı, sıcaklığı, bağıl nem oranı, ortam içindeki devinim ve elektroiklimsel oluÅŸumlardır.
Yapı Biyolojisi Nedir?
Ä°nsan, yapı ve çevresi arasındaki iliÅŸkilerden yola çıkarak yapının oluÅŸumundan kullanımına dek tüm süreçlerde insan saÄŸlığı açısından deÄŸerlendirmesini yapan, kararler üreten ve denetimler yapan bilim dalıdır.
Ä°rdeleme Yöntemi: Yapı biyolojisi alanında geliÅŸtirilen irdeleme ve iliÅŸkiler modeli.
Yapı iç ve dışında yer alan olumsuzluk etkeni ------ etkene baÄŸlı olumsuzluk ------ olumsuzluÄŸa baÄŸlı saÄŸlığı bozan etken ---- olumsuzluÄŸun neden olduÄŸu saÄŸlık sorunu
(ileri yönlü bu aÅŸamalar feedback (geri besleme) imkanı da verir. Bu da saÄŸlık sorununun nedenini bulmada sonuca varmaya yarar.)
Küf oluÅŸumu, YAPI BÄ°YOLOJÄ°SÄ° açısından bu model üzerinden incelenebilir. (HÄ°POTEZ)
​
​
Elde edilen bilgi kimin, ne iÅŸe yarayacak?
Yapı tasarımcılarının tasarım yaparken uyması gereken kuralları ve sakınması gerekenlere katkı sağlayabilir.
Kullanıcıların yapı biyolojisi ve sağlıksız yapı hakkında bilgi edinmelerini sağlayabilir.
Sorunun Sezilmesi - Sorun ne olabilir?
Yapının dış çevresindeki spor mantarlarının çeÅŸitli etkenlerle küfe dönüÅŸüp, yapı içerisine girerek kullanıcılarda solunum yoluyla çeÅŸitli saÄŸlık sorunlarına neden olması.
SONUÇ:
Bu araÅŸtırma sonucunda, sporların meydana getirdiÄŸi küfün yapı iç ortamına girerek neden olduÄŸu saÄŸlık sorunlarını ortaya koymayı saÄŸlayacak olan 'yapı biyolojisi irdeleme ve iliÅŸkiler modeli' sayesinde soruna çözüm üretecek çözümler ortaya konulmuÅŸtur. Bu öneri çözümler tasarımcının yapı tasarımında dikkat etmesi gereken noktaları verirken, kullanıcı açısından da önemli sonuçlar ortaya koymaktadır. Küf mantarı sporlarının yapı içine girmesi ve uygun sıcaklık ve nem ortamında çoÄŸalmasını engellemek için;
-
dışarıdaki havanın filtrelenerek içeri alınması
-
iç mekanda mantar üremesini saÄŸlayacak sıcaklığın oluÅŸmaması
-
bağıl nemin çimlenmeye imkan vermeyecek seviyede olması gerekliliÄŸi saptanmaktadır. Tasarımcılara yapı tasarımında önemli görevler düÅŸmektedir.
-
yapı kabuÄŸunda oluÅŸabilecek yoÄŸuÅŸmayı önleyecek kesitler oluÅŸturmak
-
su ile iliÅŸkili birimlerin konumu, tasarımı ve her türlü konusunda dikkatli davranılması ve ayrıntılarıyla birlikte tasarlanması
-
saÄŸlık sorunu görüldüÄŸünde bu sorunun öneri yöntemle çözülmeye çalışılması ve nedeninin belirlenebilmesi istenmektedir.
​
2. Kitap Bölümü: Saint Antonie Kilisesi DöÅŸeme Kaplaması Deseninin Kullanıcı BeÄŸenisi Yönünden Ä°ncelenmesi
Araştırmanın Amacı:​
Ä°stanbul BeyoÄŸlu'nda bulunan Saint Antoine Katolik Kilisesi'nin iç mekan döÅŸeme kaplamasını oluÅŸturan karo mozaiklerin desenleri ile ilgili kullanıcı düÅŸüncelerini irdelemek amacıyla 2005 yılında yapılmıştır.
Kilisenin döÅŸeme kaplaması 3 farklı desenin biçimlenmesi ile oluÅŸmuÅŸtur. Kilise baÅŸ rahibi ile yapılan görüÅŸmede bu mozaiklerin özellikle Müslüman ziyaretçileri rahatsız ettiÄŸi söylenmiÅŸtir. Müslüman Türklerin, Hristiyanlarca kutsal sayılan bu motiflerin üzerinden geçerken basmamak için atladıkları ve bu durumu saygısızlık olarak gördükleri belirtilmektedir. Birçok Müslüman Türk, bu motifin deÄŸiÅŸtirilmesi gerektiÄŸinin söylemiÅŸtir.
Çalışma;
Yerdeki hac motifi ile ilgili kullanıcı görüÅŸlerini belirlemeyi,
Kullanıcının sosyal yapısının çevre algısını ve davranışlarını nasıl etkilediÄŸinin ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Çalışmanın Yöntemi:
Ä°ki denek grubu üzerinden yerdeki motifin onları rahatsız edip etmediÄŸi ölçülmek istenmiÅŸtir. Bu denek grubunun birisini kendi cemaati, diÄŸerini ise kiliseyi ziyaret eden Müslüman Türkler oluÅŸturmaktadır. Ä°kinci aÅŸamada da ''var olan desen yerine hangi deseni seçmek isterdiniz?'' sorusuna cevap elde etmek için belirlenen 5 kategoride desen örnekleri sunulmuÅŸtur. Bu kategoriler:
-
bir azizi betimleyen mozaik (1.desen)
-
baÅŸka bir haç motifi (2.desen)
-
stilize edilmiÅŸ bir kuÅŸ motifi (3.desen)
-
stilize edilmiÅŸ bir bitki motifi (4.desen)
-
desensiz düz bir renk (5.desen)
olarak belirlenmiÅŸtir. Deney, anket sorularının iki farklı denek grubuna yöneltilmesi yöntemiyle uygulanmıştır. Anket, Kilise yönetimim izninden sonra Müslüman Türk ziyaretçilerden 30 erkek ve 30 kadın, Hristiyan cemaatten ise daha fazla sayıda hedeflenmesine raÄŸmen istekleri doÄŸrultusunda 10 erkek ve 10 kadın arasında uygulanmıştır. Müslüman Türk deneklerin yaÅŸ aralığı 19-61 iken Hristiyan cemaatin yaÅŸ aralığı 12-70'tir. Anketim 1.bölümünde desenleri en çok beÄŸendiklerinden en az beÄŸendiklerine göre sıralamaları, ikinci bölümünde soru-yanıt yöntemiyle, evet-hayır cevaplı ''DüÅŸeme üzerinde dolaşırken zeminde kutsal bir resim/ÅŸekil olması sizi rahatsız eder mi?'' sorusuna yanıt vermeleri istenmiÅŸtir.
Deney Sonuçları: Deneyin birinci bölüm sonuçlarına göre;
Hristiyan kadınlar arasında %50 ile 1.desen
Hristiyan erkekler arasında %40 ile 2.desen
Müslüman Türk kadın denekler arasında %40 4.desen
Müslüman Türk erkek denekler arasında %53 4.desen
Deneyin ikinci aÅŸamasındaki evet-hayır yanıt sonuçları ise;
Hristiyan kadın denekler %50 (5 kişi) oranında evet
Hristiyan erkek denekler %60 (6 kişi) oranında evet
​
Müslüman Türk kadın denekler %70 (21 kiÅŸi) oranında evet
Müslüman Türk erkek denekler %87 (26 kiÅŸi) oranında evet
​
Deneyin beÅŸli skala ile oluÅŸturulmuÅŸ son kısmında anlamsal farklılaÅŸma örneÄŸi kullanılmıştır. BeÅŸli skalada;
1-Hiç 2- Biraz 3- Ne az ne çok 4- biraz çok 5- çok ÅŸeklindedir. Sonuçlar;
Hristiyan kadın denekler için;
En hoÅŸ 1.desen, hoÅŸ olmayan 5.desen
En sıradan 5.desen, en az sıradan 2.desen
En modern 1.desen, modern olmayan 3.desen
En rahatsız edici 3.desen, en az rahatsız edici 2.desen
En ilginç 5.desen, ilginç olmayan 2.desen
En uyumlu 2.desen, en az uyumlu 3.desen
En sıkıcı 5.desen, en az sıkıcı 2.desen
En özgün 1.desen, özgün olmayan 3.desen
En karmaşık 4.desen, karmaşık olmayan 1.desen
​
Müslüman Türk kadın denekler için;
En hoÅŸ 4.desen, hoÅŸ olmayan 3.desen
En sıradan 5.desen, en az sıradan 2.desen
En modern 4.desen, modern olmayan 1.desen
En rahatsız edici 3.desen, en az rahatsız edici 4.desen
En ilginç 4.desen, ilginç olmayan 5.desen
En uyumlu 1.ve 2.desen, en az uyumlu 3.desen
En sıkıcı 5.desen, en az sıkıcı 4.desen
En özgün 4.desen, özgün olmayan 5.desen
En karmaşık 3.desen, karmaşık olmayan 5.desen
​
DeÄŸerlendirme ve Sonuç: Saint Antoine Katolik Kilisesi döÅŸeme kaplaması olarak Hristiyan denekler, Hristiyan kültüründe sıkça karşılaşılan bir azizi (1.desen) ve bir haçı (2.desen) betimleyen desenleri seçerken, Müslüman Türk denekler kendi kültüründe de farklı örnekleri bulunan stilize edilmiÅŸ bitki motifi (4.desen) seçmiÅŸtir. DöÅŸeme kaplaması olarak Hristiyanlar arasında beÄŸenilmeyen düz renk (5.desen) ve buna en yakın stilize edilmiÅŸ bitki motifi (4.desen) olduÄŸu görülmüÅŸtür.
Çalışmanın sonucunda;
Kullanıcının içinde bulunduÄŸu yapma çevrede;
-
görsel algılamada ve davranışlarında sosyal çevrenin etkili olduÄŸu
-
ait olduÄŸu sosyal grubu tanımlayan görsel özellikleri yeÄŸlediÄŸi
-
her durumda sosyal yapısının gerektirdiği normlara uyma durumunda olduğu
ortaya konulmaktadır.
Tüm Hristiyan denekler arasında %40 ile 1.desen
Tüm Hristiyan denekler %55 oranında (11 kiÅŸi) evet
Tüm Müslüman denekler %78 (47 kiÅŸi) evet
Hristiyan erkek denekler için;
2 - 5
5 - 3
4 - 5
4 - 2
2 - 5
2 - 3,4,5
4,5 - 2
1 - 5
3 - 5
​
Tüm Hristiyan denekler için;
2 - 5
5 - 2
4 - 1
3 - 2
1 - 4
2 - 3
5 - 2
1 - 3
4 - 2
​
Müslüman Türk erkek denekler için;
4 - 5
5 - 4
4 - 2
1 - 3,4
4 - 5
1 - 3
2,5 - 4
4 - 5
3 - 5
​
Tüm Müslüman Türk denekler için;
4 - 5
5 - 4
4 - 2
1 - 4
4 - 5
1 - 3
5 - 4
4 - 5
3 - 5
​
3. AraÅŸtırma Makalesi: Yapı Ä°çi Hava Kirleticilerinin YoÄŸunluk Düzeylerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Yaklaşım
Darçın, Polat. ''Saint Antonie Kilisesi DöÅŸeme Kaplaması Deseninin Kullanıcı BeÄŸenisi Yönünden Ä°ncelenmesi''. Mimarlıkta Görsel Etki DeÄŸerlendirme Yöntem ve Teknikleri. mlf. ÇiÄŸdem PolatoÄŸlu. cilt/114-132. Ä°stanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Basım-Yayın Merkezi, x. basım, 2012.
Polat Darçın; AyÅŸe Balanlı, 'An Approach For Determination of Indoor Air Pollutant Concentrations', Sigma J Eng & Nat Sci 6(1), 55-67, 2015.